Geen grondrecht zonder gebruiksaanwijzing

Bijdrage Roelof Slager bij agendapunt Rapport RadarAdvies ‘Onafhankelijk onderzoek naar het handelen van de gemeente Staphorst rond de voorgenomen KOZP-demonstratie op 19 november 2022’ tijdens de raadsvergadering van 16 mei 2023

De vrijheid van godsdienst, onderwijs, demonstratie en meningsuiting zijn vrijheden die verankerd zijn in de Grondwet. En die ons ruimte geven om sámen te leven.

Vanavond ligt de focus op zaterdag 19 november 2022. ’s Middags is er de intocht van Sinterklaas. Een evenement wat niet kan bogen op een heel lange traditie in onze gemeente. Veel inwoners van Staphorst hebben grote moeite met de goddelijke eigenschappen die aan Sinterklaas worden toegekend, zoals zijn alwetendheid. Daarom zijn er veel gezinnen en diverse scholen waar geen aandacht aan Sinterklaas wordt geschonken. Ook voor onze fractie is Sinterklaas geen traditie, waar we veel waarde aan hechten. Anderzijds vinden we het onacceptabel dat een groepering van buiten Staphorst zich bemoeit met deze traditie. Vooral omdat het Sinterklaascomité beschuldigd wordt van racisme, terwijl hier absoluut geen sprake van is.

Kort voor de intocht meldt KOZP dat ze op de bewuste zaterdag willen demonstreren tegen zwarte piet. KOZP beroept zich hierbij op haar demonstratierecht. Een heftige reactie vanuit het dorp en het gebruik van geweld bij de afrit van de A28 zijn het gevolg. Voor onze fractie is één ding heel duidelijk: het gebruik van geweld tegen vooral observanten van Amnesty Internationaal is absoluut onacceptabel. Gebruik van geweld kan en mag gewoon niet! En daarom moet herhaling voorkomen worden.

Onderzoeksbureau Radar heeft onderzoek verricht naar de gebeurtenissen en welke lessen de gemeente Staphorst hieruit kan trekken. Hiervoor zijn veel gesprekken gevoerd en als fractie van de SGP hebben wij de indruk dat de bevindingen op een zorgvuldige en evenwichtige manier gerapporteerd zijn. 

In het rapport zien wij allereerst dat er geen verwijten richting de burgemeester zijn. Hij heeft gehandeld in de dynamiek van de dagen rond de intocht van Sinterklaas en zijn intentie was onmiskenbaar om één en ander optimaal te laten verlopen. Onze fractie vindt dit een belangrijke constatering.

Lessen kunnen er getrokken worden uit de blinde vlekken die in het rapport benoemd worden.

De eerste blinde vlek is de nadruk die er gelegd is op ‘de manier waarop er in Staphorst gewerkt wordt’ waardoor er is uitgegaan van het ideale verloop (pagina 41). Er wordt echter ook genoemd (pagina 40) dat er een grondige voorbereiding is geweest, waarbij er samen met de politie en het Openbaar Ministerie verschillende scenario’s zijn uitgewerkt. Onze fractie vindt het niet terecht dat de Staphorster manier van werken in een negatief daglicht komt. Tot onze dankbaarheid blijkt de Staphorst aanpak rond de jaarwisseling heel succesvol. Daarnaast is er wel degelijk gekeken naar verschillende scenario’s. Wat niet wegneemt dat overleg met politie en Openbaar Ministerie blijvend aandacht moeten hebben.

De tweede blinde vlek is het onderschatten van de bereidheid van de eigen bevolking om daadwerkelijk geweld aan te wenden. Voorzitter, al eerder in mijn betoog heb ik duidelijk gemaakt dat onze fractie het gebruik van geweld ten enenmale afkeurt. 

Ten derde wordt er opgemerkt dat het reguleren van geweld en de begeleiding van KOZP grotendeels is overgelaten aan de politie. Voor ons is van belang wat hierover vanuit het nog lopende politieonderzoek gezegd gaat worden. Het is te vroeg voor conclusies op dit punt.

De vierde blinde vlek betreft het feit dat het recht om te demonstreren een grondrecht is. Dit is door de gemeente onvoldoende meegewogen. Voorzitter, het gaat hier om een complexe afweging. Het rechtstatelijke perspectief is helder: demonstreren is een grondrecht en moet daarom zwaarder wegen dan bijvoorbeeld openbare orde. Dat is een gegeven. Anderzijds klopt dit gegeven niet met het gevoel wat de samenleving erbij heeft. KOZP komt naar Staphorst vanwege de symbolische waarde. De samenleving ervaart dit als onwenselijke bemoeienis van buitenaf. Na afloop zijn de demonstranten weer weg, terwijl ons dorp met de puinhopen achterblijft. Om nog maar niet te spreken van de enorme maatschappelijke kosten die het met zich meebrengt.

Het college heeft zich beraden op de route naar een volgende Sinterklaasintocht. Wat ons betreft is het prima om in september de balans op te maken of een vreedzaam verloop van de intocht mogelijk is. We voelen echter wel aan dat het knelt. Het rapport maakt melding van een poging om een dialoog op gang te brengen. De uitkomst van de dialoog lag voor KOZP al vast, waardoor een open dialoog in feite niet mogelijk was. Dit schuurt met de vrijheid van meningsuiting. Het zou winst zijn als beide partijen écht naar elkaar luisteren en elkaar de ruimte geven om hun mening te hebben en uit te dragen. Mocht het wel tot een time-out komen, dan verwachten we wel dat zowel intocht als demonstratie niet door zullen gaan. Anders is escalatie alsnog mogelijk en dat willen we niet. We weten dat het gebruik van grondrechten niemand ontzegd kan worden. Alleen zien wij graag dat het gebruik van grondrechten gepaard gaat met het gebruik van gezond boerenverstand. Wat zou het mooi zijn als dat verplicht zou kunnen worden.

 Samenvattend kunnen we zeggen dat het rapport bij ons vooral waardering oproept voor de manier waarop de burgemeester, samen met het college en andere direct betrokkenen, in de dynamiek van november 2022 zijn werk heeft mogen doen.

Voorzitter, het is 5 mei 2023. Duizenden mensen zijn in Rouveen bij elkaar om 75 jaar bevrijding te vieren. Een indrukwekkende bijeenkomst, waar saamhorigheid, verbinding en gemeenschapszin de boventoon vierden. Waarin zichtbaar werd dat de vrijheid niet gratis is, maar is betaald met lege plekken, verdriet en pijn. Terwijl op ons continent een oorlog woedt, mochten wij als gemeenschap de vrijheid koesteren en doorgeven. Dat is voor onze fractie een hoofdzaak, een Sinterklaasintocht mag tot de bijzaken gerekend worden.

Voorzitter, de bijbel maakt duidelijk (1 Timotheüs 2) dat overheden gegeven zijn om de rust en de orde in de samenleving te bewaren én Gods heilzame geboden in de samenleving te bevorderen. Dat wensen we ons college en andere betrokkenen bij het bestuur van onze gemeente van harte toe.

 Dank u wel.